15 ноябр дар Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муносибати Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва солгарди навбатии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Тоҷикистон ҷамъомади илмӣ — амалӣ доир гардид. Тавре мухбири АМИТ «Ховар» иттилоъ медиҳад, дар ҷамъомади мазкур роҳбарият ва ҳайати кормандони Маркази исломшиносӣ иштирок намуда, оид ба паҳлӯҳои муҳими фаъолияти Президент ва аҳамияти таърихии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олӣ ибрози назар намуданд.
Директори Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Файзулло Баротзода дар мавзӯи «Президент ва озодии виҷдон дар Тоҷикистон» сухан гуфт, ки мазмуни он ба таври зайл аст:
— Масъалаи интихоби ояндаи давлатдорӣ дар ҷумҳурии мо баъди пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ ба миён омад. Дар оғози истиқлолияти давлатӣ баробари мақомоти мавҷудаи сиёсӣ боз ду раванди асосии қудратхоҳ рӯи кор омад, ки мавқеъгирии онҳо бар пояи пуштибонӣ аз арзишҳои миллӣ ва динӣ омезиши шадиди меъёрҳои демократию теократӣ ва дунявию ухравӣ дошт. Ин қувваҳои нави сиёсӣ саъю талош мекарданд, ки андешаҳои худро талқин намуда, пешоҳангиро дар масъалаи муайян кардани сохти давлатдории ҷумҳурӣ тасарруф намоянд. Илова бар ин, эълони истиқлолияти давлатӣ вазъияти сиёсиро мураккаб гардонида, беқонунию бенизомӣ ва буҳрони шадиди конститутсиониро ба вуҷуд овард. Ин ҳолат ба беқурб шудани қонунҳои пештар амалкунанда ва ҳанӯз таҳия нагардидани қонунҳои нав пайванди ногусастанӣ дошт. Муяссар нагаштани қабули саривақтии Конститутсия ҳамчун санади олии ҳуқуқӣ ҳаёти сиёсӣ-иҷтимоии ҷумҳурии моро дар солҳои 1990-92 ба вазъияти Афғонистони ҷангзада сахт монанд карда буд. Вазъи пойтахти ҷумҳурӣ – шаҳри Душанбе ҳам барои баргузор намудани ҳар гуна чорабинӣ созгор набуд.
Аз ин рӯ, даъват ва баргузории иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олӣ 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри бостонии Хуҷанд оғози таҳаввулот дар сарнавишти давлати ҷавони Тоҷикистон гардид. Сарвари анҷумани раҳоибахши Шӯрои Олӣ бо таъбири «Ман ба шумо сулҳ меорам» ҳамаро ҳушёру бедор кард. Аҳли толор ҳамин суханро ончунон пазируфтанд, ки гӯё пештар ҳаргиз онро нашунида буданд. Як муждаи тозае танинандоз шуд, ки онро дар фалсафаи ирфонӣ вуқуфи малакутӣ ва дар урфи мардумӣ бози давлат мегӯянд. Ин шахсияти Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон буд. Қазову қадар, тақдиру қисмат, иродату машийяти илоҳӣ ва ихлосу боварии мардумӣ чунин ҳукм карда буд, ки бунёди Тоҷикистони соҳибистиқлол ва таъмини ваҳдати пойдори марзу буми Ватани аҷдодӣ бо сарварии ҳамин фарзанди оқилу огоҳ ва фурӯтану ватандӯст таҳаққуқ пазирад.
Пас аз ҳамин рӯйдоди муҳими таърихӣ роҳбарияти нав интихобшудаи давлату Ҳукумат қарору фармонҳое қабул карданд, ки ҳамон лаҳза мисли обу ҳаво барои бақои миллат зарур буданд ва умеде барои расидан ба сулҳу субот ва сарҷамъ намудани мардуми кишвар пайдо шуд. Ҳамин ҳуҷҷатҳои муҳими дар он рӯзҳо қабулшуда буданд, ки якбора имиҷи минтақавӣ ва байналмилалии Тоҷикистонро ба ваҷҳи некӯ тағйир доданд. Гардиши куллӣ ҷиҳати интихоби роҳи давлатдории дунявӣ дар Тоҷикистон зарурати таҳия ва қабули Конститутсияи давлати соҳибистиқлоли тоҷиконро ба миён овард. Дар ҳамон давраи ноором ҳайати нави Комиссияи конститутсионӣ тасдиқ гардид ва ба кори худ шурӯъ кард. Яке аз масъалаҳои муҳиме, ки қабули ин ҳуҷҷати сарнавиштсоз ба он посухи муътабари ҳуқуқӣ медод, мавзӯи озодии виҷдон ва озодии пайравӣ ба дин буд. Хушбахтона, дар матни моддаҳои 1, 8, 26, 30 Конститутсияи замони соҳибистиқлолӣ заминаҳои меъёрию ҳуқуқии таҳияи қонунҳои вобаста ба ин самти фаъолияти шаҳрвандӣ поягузорӣ гардид.
Роҳбарияти олии сиёсии мамлакат дар фаъолияти худ принсипҳои усулии дар моддаи 1 Конститутсия баёншударо дар матни тамоми санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ, ба хусус дар самти сиёсати давлатӣ дар бахши дин пайгирона татбиқ кардааст. Ҳамин буд, ки ду қонуни миллӣ – «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» зина ба зина дар матни зиндагии мардум ҷойгоҳи худро пайдо карданд. Аммо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи озодии виҷдон ва иттиҳодияҳои динӣ» (26.03.2009) дар масъалаи озодии виҷдон баёни возеҳи фарҳанги таҳаммулпазирӣ ва ҳамзистиро дар пешгуфтори худ ғунҷоиш дод. Бозгӯ намудани чаҳор принсипи асосии ин пешгуфтор барои дарки моҳияти дунявият ва таҳаммулпазирӣ доштани давлати муосири Тоҷикистон бисёр муҳим аст: якум, «ҳуқуқи ҳар кас ба озодии виҷдон ва озодии пайравӣ ба дин». Ин принсип танҳо дар муҳити солими дунявият ва таҳаммулпазирӣ татбиқи амалӣ пайдо карда метавонад. Ва он далели гӯёи дурустии интихоби ҳамин роҳ аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон аст; дуюм, «баробарии ҳама дар назди қонун, новобаста аз муносибат ба дин ва эътиқод». Танҳо дар шароити дунявият мумкин аст, ки баробарии пайравони дину мазҳабҳои гуногун дар назди қонун ва таъмини адолати иҷтимоию судӣ имконпазир гардад; сеюм, «муносибати эҳтиромона ва таҳаммулпазирона доштани давлати Тоҷикистон ба тамоми дину мазҳабҳо». Маҳз принсипи дунявият доштани кишвари мо иҷозат медиҳад, ки пайравони дину мазҳабҳои гуногун озодона ва бе мамониат фаъолияти динию фарҳангии худро дар асоси қонунгузории амалкунанда пеш баранд ва ҳамзистии комили онҳо таъмин карда шавад; чаҳорум, «эътирофи нақши махсуси мазҳаби ҳанафии дини ислом дар инкишофи фарҳанги миллӣ ва ҳаёти маънавии халқи Тоҷикистон». Принсипи дунявият барои миллати тоҷик имкон фароҳам меоварад, ки мероси маънавӣ ва динии ниёгони худро эҳтиром ва арҷгузорӣ кунад. Нақши махсуси мазҳаби ҳанафии дини ислом дар инкишофи фарҳанги миллӣ ва ҳаёти маънавии шаҳрвандони Тоҷикистон махсус таъкид гардидааст. Сиғаи ифодаи ин матлаб ҳамчунин далолат мекунад, ки равияҳои дигари дини ислом, ба хусус таълимоти исмоилия низ дар таърих ва ҳаёти маънавии тоҷикон ҷойгоҳи махсус дорад. Аз ин мавқеъ, интихоби дунявият ҳамчун абзори воқеии таъмини озодии виҷдон, озодии пайравӣ ба дин, баробарӣ ва адами табъиз дар асоси гароишҳои мазҳабию эътиқодӣ муайян гардид. Сазовори гуфтан аст, ки маҳз иродаи сиёсии Пешвои миллат ва пазируфтории мардум бақои давлатдории дунявиро дар ҷумҳурӣ устувор кард.
