Дар даҳсолаҳои охир ҳиссаи лоиҳаҳои байни соҳавӣ дар чорроҳаи фанҳо ва соҳаҳои илмӣ дар илмҳои гуманитарӣ афзоиш ёфт. Тадқиқоти муштарак ба олимон имкон дод, ки ин лоиҳаҳоро ба сатҳи нав бардоранд, маълумотҳои гуногунро муттаҳид созанд ва эътимоднокии идеяҳои илмиро дар бораи падидаҳо ва равандҳои мураккаби иҷтимоӣ афзоиш диҳанд.
Яке аз чунин ҳодисаҳо мураккаби дорои «майдони маънӣ» мафҳуми анъана мебошад. Он дар бисёр соҳаҳои ҳаёти инсон мавҷудбуда, дар соҳаҳои гуногуни дониш фаъолона истифода мешавад (мо таҷрибаи дар замони муосир шаклгирифтаи типологияи анъанаҳо, яъне ба типҳои гуногун: «миллӣ», «халқӣ», «гурӯҳӣ», инчунин «фарҳангӣ», «илмӣ», «бадеӣ» «ҳуқуқӣ», «давлатдорӣ» ва ғайра ҷудо кардани онҳоро дар назар дорем, ки имрӯзҳо дар адабиёти илмӣ ва ВАО ба таври назаррас густариш ёфтааст).
Мақоми фалсафии истилоҳи «анъана» маҷмӯи меъёрҳои арзишноки рафтор, шаклҳои шуур ва ниҳодҳои муоширати инсониро дар бар мегирад, ки робитаи замони муосирро бо гузашта тавсиф мекунанд. Дар баробари ин номутобиқатии табиати анъана низ қайд карда мешавад, ки дар дарк ва баҳодиҳии он ифротгароиро ба вуҷуд меорад. Аз як тараф, суннат чун узрхоҳӣ ва ҳифзи гузашта, рамзи тағйирнопазирӣ ва гоҳе муродифи ақибмонӣ ва ҳатто ақибмонӣ аст. Аз тарафи дигар, анъана ҳамчун як шарти зарурии ҳифз, давомнокӣ ва пойдории ҳастии инсон, шарти ҳатмӣ ва ибтидоии ташаккули шахсияти фард, гурӯҳ ё тамоми ҷомеа амал мекунад. Мавҷудияти чунин ҳақиқатҳои абадӣ, аз қабили «бозгашт баасл» ё «нав - кӯҳнаи фаромӯшшуда» танҳо аҳамият ва мубрамияти масъалаи тафсири анъана, сарчашмаи нерӯи ҳаётии онро тасдиқ мекунад.
Мафҳумҳои анъана ва навоварӣ бештар дар як навъ робитаи ногусастанӣ истифода мешаванд, ки ин комилан асоснок ва дуруст аст, зеро ҳар як анъанаи кўҳна замоне навоварӣ буд ва навоварии муваффақи имрӯза анъанаи фардокўҳнашаванда аст. Ин пайванд барои илмҳои гуманитарии муосир ҷолибаст ва тасодуфӣ нест, ки он дар унвонҳо иконфронсҳо, мақолаҳои илмӣ ва барномаҳои тадқиқотӣ пайдо мешавад.
Дар баробари ин, анъана аксар вақт маънои якчизи муқарраршуда ва ҳатто «қафомонда» ва навоварӣ - чизи нав ва «пешрафтаро» дорад. Аммо, дар воқеъият, анъанаҳои иҷтимоӣ ва этнофарҳангӣ бо навовариҳои технологӣ ба таври органикӣ ҳамзистӣ мекунанд ва ҳатто ҳамчун такягоҳи онҳо амал мекунанд. Анъанахона хамчун тормоз, балки хамчун асос, филтр, трамплин барои навоварӣ амал карда метавонанд. Гузашта аз ин, бидуни онҳо, навоварӣ, махсусан навовариҳои аз берун ва хориҷ ба ҳаёти фарҳангии ҷомеаи миллӣ воридшуда ё иқтибосшуда, метавонанд, ки фарҳанги миллиро, унсурҳои аслии онро пахш кунанд ё тобеъ созанд. Арзиш ва сифатҳои технологии анъанаҳо ба навовариҳо нерӯ бахшида, бо ҳамин пайвастагӣ, давомнокӣ ва муттасилии барои фарҳанг муҳимро ҳифз мекунанд.
Шоев Зиёвиддин - сардори шуъбаи пажўҳиши анъанаву маросим ва диншиносии муќоисавї.
