Имя автора: pressa

Аннотатсия: Мақолаи мазкур таҳлили фалсафӣ ва илоҳии таълимоти Абӯмансур Мотуридиро ҳамчун заминаи асосӣ барои рушди фарҳанги таҳаммул ва муколамаи байнитамаддунӣ пешниҳод мекунад. Муаллиф баҳс мекунад, ки низоми каломии Мотуридӣ, ки бар ақл, виҷдон ва герменевтикаи ахлоқии шариат асос ёфтааст, як модели амиқи маърифатӣ ва ахлоқиро пешниҳод мекунад, ки қобили муқовимат бо ифротгароии мазҳабӣ буда, фаҳмиши мутақобили тамаддунҳо ва мазҳабҳои гуногунро тақвият медиҳад. Таҳқиқот ба китоби «Китоб ат-Тавҳид»-и Мотуридӣ ва тафсирҳои муосири илмӣ такя мекунад, то пояҳои метафизикӣ ва маърифатии ҳамзистии байнидинӣ шарҳ дода шаванд. Бо таъкиди бар ақлу масъулияти ахлоқии инсон, равиши Мотуридӣ ҳамчун як парадигмаи қобили қабул барои рушди муоширати байнифарҳангӣ ва гуногунандешии рӯҳонӣ дар ҷаҳони муосир муаррифӣ мегардад. Калидвожаҳо: каломи мотуридӣ, таҳаммул, муколамаи байнидинӣ, фалсафаи исломӣ, ақл ва ваҳй, гуногунандешии динӣ, зидди ифротгароӣ, маърифатшиносии ахлоқӣ, герменевтикаи ахлоқӣ, ҳамзистии фарҳангӣ. Дар ҷаҳони муосир, ки бо шиддати рӯзафзуни бархӯрди арзишҳо, эҳёи идеологияҳои истисноӣ ва афзоиши таҳдидҳои ифротгароии динӣ тавсиф мешавад, зарурати бознигарии мероси маърифатии башар, хусусан таълимоти каломии муътадил ва ақлонӣ, бештар эҳсос мешавад. Муқовимат бо ифротгароӣ ва таъсиси фазои муколамавии тамаддунҳо танҳо дар заминаи равишҳои таҳаммулгаро ва фаҳми маънавии арзишҳои динӣ ва фарҳангӣ имконпазир мебошад. Яке аз чунин равишҳо, ки тавозуни устувори байни ваҳй ва ақл, шариат ва маърифат, мазҳаб ва виҷдонро пешниҳод мекунад, таълимоти Абӯмансур Мотуридӣ (в. 944 м.) мебошад. Ӯ яке аз мутафаккирони намоёни мактаби каломи суннатиест, ки бо поягузории равиши фалсафии ақлонӣ дар тафсири дини мубини Ислом, имкони фаҳми навини ахлоқӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоии арзишҳои исломиро ба вуҷуд овардааст. Мактаби ӯ, ки бо ном «Мотуридӣ» маъруф аст, дар таърихи фалсафаи исломӣ ҳамчун намунаи иттиҳоди ақл ва шаръ, ирода ва виҷдон, ва таҳаммул ва маърифат шинохта шудааст. Аз дидгоҳи фалсафаи иҷтимоӣ ва маърифатшиносӣ, таълимоти Мотуридӣ на танҳо ба ислоҳи тафсири мазҳабӣ, балки ба бозсозии таносуби инсон ва ҳақиқат, ақлу шариат, ва виҷдону ҳукмҳои Илоҳӣ равона шудааст. Ин равиш барои замони мо, ки дар он, ба таъбири Ҳанс Йонас, инсоният ба як буҳрони маънавии ҷаҳонӣ гирифтор аст, аҳаммияти ҳаётӣ пайдо мекунад. Дар ин замина, мақсади асосии мақолаи мазкур таҳлили фалсафии таълимоти Мотуридӣ ҳамчун манбаъи эҳёи фарҳанги таҳаммул ва муколамаи тамаддунҳо мебошад. Бо истифода аз методологияи герменевтикаи динӣ, фалсафаи калом ва усули маърифатшиносии фалсафаи исломӣ, мо мекӯшем нишон диҳем, ки чаро ва чигуна равиши Мотуридӣ метавонад ба ҷаҳони муосир, ки дар остонаи парокандагии арзишҳо қарор дорад, иртиботи муҳимме дошта бошад. Таҳаммул дар андешаи Абӯмансур Мотуридӣ на ҳамчун хулқи инфиродӣ, балки ҳамчун як низоми назариявӣ ва фалсафии маърифати динӣ зуҳур мекунад. Аз дидгоҳи ӯ, ақл, ихтиёр, виҷдон, ва геременевтикаи (таъвили) шаръӣ чаҳор пояи асосии дарки динро ташкил медиҳанд, ки бе онҳо муносибати инсон бо Худо, ҷомеа ва худи матни динӣ носозгор бо ҳақиқат ва ахлоқ хоҳад буд. Мотуридӣ таълим медиҳад, ки инсон дорои иқтидори дарки маънавӣ ва иродаи интихоб аст, ки ӯро на танҳо масъул, балки шарики маънавии Худо дар замини маърифати ахлоқӣ мекунад. Мафҳуми калидии “касб” дар ин равиш на танҳо амали воқеии инсонро ифода мекунад, балки рамзи озодии ахлоқӣ ва масъулияти маърифатии ӯст. Тибқи ин назар, инсон ҳамеша дар иртибот бо ҳақиқат қарор дорад ва ҳар амали ӯ дар заминаи имкони интихоби ахлоқӣ арзёбӣ мешавад. Илова бар ин, ақл дар мактаби Мотуридӣ на воситаи ёрирасон, балки манбаи мустақили шинохти ҳақ ва ботил мебошад. Дар асари бузурги ӯ «Китоб ат-Тавҳид», ақл ҳамчун воситаи шинохти вуҷуди Худо, муайян кардани зебоӣ ва зиштии ахлоқӣ ва фаҳми ҳикматҳои шариат муаррифӣ мешавад. Аз ин рӯ, ӯ дарки динро бе ақл, маърифат ва таъвил номумкин медонад. Муҳимтарин хусусияти ин мактаб дар он аст, ки тафсири шариат зери таъсири маънавиёти инсонӣ ва ақли солим қарор мегирад. Таъвили шариат, ба гуфтаи Мотуридӣ, бояд бо мақосиди дин ва эҳтиёҷи маънавии ҷомеа ҳамоҳанг бошад. Аз ин рӯ, равиши ӯ як асоси назариявии таҳаммул ва муколамаи фалсафӣ миёни адён ва мазоҳибро ташкил медиҳад. «Иҷтиҳод ва таъвил на амали фикҳӣ, балки вазифаи маънавии инсон аст, ки бо истифода аз ақл бояд ба мақосиди Илоҳӣ наздик шавад»[1]. Аз дидгоҳи фалсафаи динӣ ва ҳермоневтикаи каломӣ, ин равиш ба пайдоиши як модели фаҳми маърифатгароёнаи шариат мусоидат мекунад, ки дар муқобили равишҳои зоҳирӣ ва суннатгароии таассубӣ қарор мегирад. Асри мо, асри бархӯрди тамаддунҳо, поляризатсияи динию фарҳангӣ ва густариши ифротгароӣ ниёз ба бознигарии решаҳои фалсафии муколама ва таҳаммул дорад. Яке аз сабабҳои аслии нокомии муколамаҳо дар сатҳи ҷаҳонӣ набуди навъи фалсафии муътадил ва маърифатмеҳвари дарки дин мебошад. Дар ин замина, мактаби Мотуридӣ ҳамчун каломии умумӣ метавонад посухи назариявӣ ва амалии ин буҳронро пешниҳод намояд. Мотуридӣ дар иртибот бо фалсафаи дин ва ҷомеа таъкид мекунад, ки инсон ҳамчун мавҷуди озоду соҳибақл метавонад бо истифода аз шинохт ва маърифат, ба муҳити иҷтимоии муколамавӣ ва таҳаммулгароён мусоидат менамояд. Аз ин ҷост, ки ин мактаб арзишҳои зотии инсонро дар меҳвари дарки динӣ қарор медиҳад ва аз ифротгароии мазҳабӣ ва истиснои дигарон ҳазар мекунад. Аз дидгоҳи герменевтикаи муосир, таълимоти Мотуридӣ на танҳо шариатро таъвил мекунад, балки мафҳумҳои ҳастишиносӣ ва ахлоқро ба дарки муосир наздик месозад. Ӯ бо пайвастани ваҳй ба ақл ва шариат ба виҷдон, навъи дарки “тафсири инсонмеҳвар”-ро асос мегузорад, ки дар он мазмун аз маънои таърихии худ ҷудо намешавад, балки дар иртибот бо воқеиятҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва ақлонӣ фаҳмида мешавад. Дар шароити муосир, ки фазои сиёсӣ ва фарҳангии ҷаҳонӣ аз тафриқа ва ихтилоф ранҷ мебарад, барномарезии сиёсати фарҳангӣ ва муколамаи тамаддунҳо бояд ба равишҳое такя кунад, ки имкони фаҳми байнифарҳангӣ ва байниадёнӣ доранд. Мактаби Мотуридӣ дар ҳамин замина на танҳо навъи каломӣ, балки ҳамзистӣ ва онтологияи маърифатгароёнаи инсонӣ мебошад. Ба таъбири Наср Ҳомид Абу Зайд, “дине ки фақат дар маънии зоҳирӣ маҳдуд мешавад, ба идеология табдил меёбад; вале дине ки даркаш ба ақл ва виҷдон боз аст, ба фалсафа ва маърифат табдил меёбад”. Аз ин рӯ, Мотуридӣ барои ҷаҳони муосир на як хотираи таърихӣ, балки манбаи зиндаи тарбияи маърифатӣ, ахлоқӣ ва фарҳангии инсон мебошад. Он метавонад хати равшан миёни дин ва ифрот, шариат ва ҷаҳолат, маърифат ва таассуб бикашад. Ифротгароии мазҳабӣ, ки дар шакли такфир (кофир донистани дигарон), тафсири зоҳиргароёнаи шариат ва инҳисори ҳақиқат зуҳур мекунад, аз нишонаҳои равшани дарки беақлонӣ ва бемаърифатонаи дин мебошад. Маҳз набуди тавозун байни ваҳй ва ақл, шариат ва ахлоқ, ва таълим ва виҷдон боиси зӯру зулм, низоъ ва тафриқа дар фазои

Ҳар як инсон ва шаҳрванд дорои ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳо мебошад. Озодии инсон мафҳуми васеъ буда, сарҳади он то ҳудуди ҳуқуқи инсон рафта мерасад. Озодии ақида, виҷдон ва дин яке аз ҳуқуқу озодиҳои шахсии инсон ва шаҳрванд ба шумор рафта, дар худ се озодии аз ҳам ҷудонопазирро дар бар мегирад. Якум озодии ақида, дуюм озодии виҷдон ва сеюм озодии эътиқоди динӣ. Инсон бе надоштани озодии ақида, виҷдон ва дин арзи ҳастӣ карда наметавонад, чунки инсон худ беҳтарин офаридаи Худованд буда, дорои ақл, ҳиссиёт, эҳсосот, идрок, тафаккур, дарккунӣ, фикрронӣ мебошад. Доштани қобилияти фикрронӣ аз инсон будан шаҳодат медиҳад. Фикрронии инсон ба доштани ақидаи худ бурда мерасонад. Озодии ақида – ин мустақилияти инсон ва норавоии дахолат намудан ба фикрронӣ ва андешаронии инсон мебошад. Озодии ақида соҳаҳои гуногуни худро дорад. Аз ҷумла, озодии ақидаи динӣ. Озодии ақидаи динӣ маънои онро надорад, ки фикр накарда оид ба дин ва масъалаҳои динӣ ақидаи худро иброз намоӣ. Инсон бояд фикр намуда, сипас ақидаашро нисбат ба дин ва масъалаҳои динӣ баён намояд, то ки озодии ақида, виҷдон ва эътиқоди динии дигаронро вайрон нанамояд. Виҷдон аз дил доштани инсон сарчашма мегирад. Виҷдон як ҷузъи ботинии инсон буда, дар дили инсон ҷой гирифтааст. Виҷдон – ин ҳастиву вуҷуди инсон мебошад. Виҷдон – ин тарсест, ки Офаридгор дар дили инсон, яъне ҳасткардаи худ ҷой додааст, то ин ки тавассути он гуфтор, рафтор ва кирдори ӯро ҳамчун махлуқи бошуур назорат намояд. Инсон доимо дар ҳар гуфтораш, рафтораш ва кирдораш ҳатман ба виҷдонаш муроҷиат менамояд. Аз виҷдони инсон танҳо Офаридгораш хабардор мебошад. Эътиқод – ин ихлоси инсон ба ягон кас ва ё чиз мебошад. Эътиқод – ин бовари доштан ба қувваҳои табиӣ, фавқуззикр мебошад. Инсоният дар тули ташаккулёбии худ аз давраи қадим то замони муосир дар давоми ҳаёти худ ба қуваҳои табиӣ, аз қабили оташ, раду барқ, заминҷунбӣ, обхезӣ ва ҳоказо боварӣ ва эътиқод ҳосил кардааст. Аз оғози ҳаёти ҷамъиятӣ инсон инчунин ба парастиши ҳайвонҳо, ба монанди гов, маймун, аждар шуруъ намудааст. Бо пайдоиши динҳо парастиши динӣ, яъне этиқоди динӣ оғоз гардид. Дар ҷаҳон динҳо хеле зиёданд. Дар замони муосир се дин ҷаҳонӣ эътироф шудааст: дини буддоия, дини насронӣ ва дини ислом. Озодии эътиқоди динӣ. Ҳар як инсон дар интихоби дин, дар пайравӣ ба дин озод мебошад. Ҳар як инсон ҳуқуқ дорад озодона ин ё он динро интихоб намояд. Ҳар як инсон ҳуқуқ дорад ба ин ё он дин пайравӣ намояд ва ё пайравӣ накунад. Инчунин ҳар як инсон ҳуқуқ дорад ба ягон дин эътиқод (боварӣ) надошта бошад, ягон динро парастиш накунад. Маҳз, ҳуқуқ ба озодии эътиқоди динӣ дар ҳамин ифода меёбад. Ҳамин тариқ, озодии ақида, виҷдон ва дин яке аз ҳуқуқу озодиҳои шахсии инсон ва шаҳрванд буда, ба табиату фитрати инсон хос мебошад. Шоев Фируз Маҳмадаминович – сармутахассиси шуъбаи пажӯҳиши исломи муосири муассисаи давлатии «Маркази исломшиносӣ» дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, н.и.ҳ, дотсент

10 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Попи Рум Роберт Фрэнсис Превост, Лео XIV барқияи табрикӣ ирсол намуданд, ки дар он омадааст: «Волоҳазрат, Сарфарозам ба Шумо табрикоту таҳнияти самимии хешро ба муносибати интихоб гардиданатон ба ҳайси Попи Рум, роҳбари тамоми Калисои католикӣ иброз намоям. Итминон дорам, ки Тахти муқаддас таҳти ҳидоятҳои бунёдкоронаи Шумо дар роҳи татбиқи фарогири усулҳои сулҳу субот, таҳаммулпазирӣ, ризоияти умум, пешбурди арзишҳои умумибашарӣ ва муколамаи миёни тамаддунҳо   минбаъд ҳам саҳми босазо гузошта, мақому манзалати хоссаи худро дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам таҳким хоҳад бахшид. Тоҷикистон ҳамеша алоқаманди густаришу тавсеаи робитаҳои ҳасана бо Ватикан дар ҳама самтҳои мавриди таваҷҷуҳи ду ҷониб мебошад. Мо омодаем, ки ба хотири идомаи ҳамкории созанда бо Ватикан, ки дар заминаи ҳамдигарфаҳмӣ, ҳусни таваҷҷуҳ ва эҳтироми якдигар роҳандозӣ гардидааст, дар оянда низ талошҳои муштараки самарабахшро ба харҷ диҳем. Бо истифода аз ин фурсат барои Шумо сиҳатмандии бардавому саодати рӯзгор ва дар фаъолияти минбаъдаатон комёбиҳо орзу менамоям».   10.05.2025 шаҳри Душанбе

10 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Кантслери федералии Ҷумҳурии Федеративии Олмон муҳтарам Фридрих Мерс барқияи табрикӣ ирсол намуданд, ки дар он омадааст: «Ҷаноби Олӣ, Сарфарозам ба Шумо ба муносибати интихоб шуданатон ба мақоми олии Кантслери федералии Ҷумҳурии Федеративии Олмон табрикоти самимии инҷонибро расонам. Бароятон саломатии комил, саодатмандӣ ва ба хотири пешрафту шукуфоии Олмони дӯст ва ҳамзамон таҳкими нуфузу эътибори он дар арсаи байналмилалӣ комёбиҳои рӯзафзун орзумандам. Бо истифода аз ин фурсат мехоҳам алоқамандии ҷониби Тоҷикистонро ба  густариши ҳамаҷонибаи робитаҳои дӯстӣ ва ҳамкориҳои фарогир бо Ҷумҳурии Федеративии Олмон бори дигар таъкид намоям. Дар ин замина мо аз идомаи босамари муколамаи сатҳи олӣ ва баланди ду кишвар дар соҳаҳои  мавриди таваҷҷуҳи тарафайн истиқбол мекунем. Бар ин боварам, ки бо саъю талошҳои муштараки созанда мо метавонем ҷиҳати боз ҳам ғанӣ гардонидани мазмуну мундариҷаи шарикии гуногунҷанбаи ду кишвар мутобиқ ба манфиатҳои аслии мардумонамон тадбирҳои бештар амалӣ андешем».   10.05.2025 шаҳри Душанбе

9 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои иштирок дар чорабиниҳои тантанавӣ бахшида ба ҷашни 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ ба қасри Кремл ташриф оварданд. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро Президенти Федератсияи Русия муҳтарам Владимир Путин самимона истиқбол гирифтанд. Барои иштирок дар ин чорабинии бошукӯҳ сарони давлатҳо ва ҳукуматҳо аз 28 кишвари ҷаҳон ба Москва ташриф оварданд. Зимни иштирок дар паради ҳарбӣ Сарвари давлати Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо як қатор сарони давлатҳо ва ҳукуматҳо аз кишварҳои ҷаҳон дидору суҳбатҳои судбахш анҷом доданд. Баъд аз маросими истиқболи сарони давлатҳою ҳукуматҳо ва роҳбарони ҳайатҳои воломақом аз ҷониби Президенти Федератсияи Русия муҳтарам Владимир Путин, дар маркази асосии баргузории чорабиниҳои тантанавӣ – Майдони Сурх паради низомӣ баргузор гардид, ки дар он теъдоди зиёди низомиён иштирок карданд. Дар паради бошукӯҳи ҳарбии майдони Сурхи шаҳри Москва як ротаи десантии Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ иштирок намуданд. Иштироку қадамзании боматонати низомиёни шуҷои тоҷик ба поси хотири беш аз 300 ҳазор фиристодагони Тоҷикистон ба майдонҳои набард, ки 55 нафари онҳо ба унвони олии Қаҳрамони Иттиҳоди Шуравӣ сарфароз гардида буданд ва ҳамаи шаҳрвандони Тоҷикистон, ки бо меҳнату машаққати холисонаи худ дар ақибгоҳ дар таъмини Ғалабаи бузург дар он ҷанги пурдаҳшат саҳми намоён гузоштаанд, сурат гирифт Пас аз анҷоми паради ҳарбӣ, дар Майдони Сурх Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва роҳбарони ҳайатҳои расмӣ ба гиромидоштӣ хотираи қурбониёни Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945 дар назди ёдгории аскари номаълум гулчанбар гузоштанд. Иштироки сарони давлатҳо дар тантанаи Ғалабаи бузург дар шаҳри Маскав бо аксгирии якҷояи хотиравии онҳо ба поён расид.   09.05.2025 Русия   

8 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо сафари корӣ вориди шаҳри Москваи Федератсияи Русия шуданд. Дар фурудгоҳи “Внуково-2”-и шаҳри Москва Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро намояндагони воломақоми Федератсияи Русия самимона пазироӣ карданд. Зимни ин сафар Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар чорабиниҳои тантанавӣ бахшида ба ҷашни 80-солагии Ғалаба иштирок менамоянд.   08.05.2025 Русия

8 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон – Пешвои миллат,  муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо даъвати Президенти Федератсияи Русия муҳтарам Владимир Путин барои боздиди корӣ ба шаҳри Москва сафар карданд. Дар фурудгоҳи байналмилалии Душанбе Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, Роҳбари Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар шахсони расмӣ гусел намуданд. Дар ин сафар Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои робитаҳои хориҷӣ ва дигар шахсони расмӣ ҳамроҳӣ мекунанд. Дар назар аст, ки дар рафти ин сафар Сарвари давлат дар чорабиниҳои тантанавӣ бахшида ба 80-умин солгарди Рӯзи Ғалаба дар майдони Сурхи шаҳри Москва иштирок хоҳанд кард. 08.05.2025 шаҳри Душанбе

8 май Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар маросими гулчанбаргузорӣ ва паради ҳарбӣ ба муносибати таҷлили 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945 дар Боғи Ғалабаи шаҳри Душанбе иштирок ва суханронӣ намуданд. Дар макони баргузори чорабинӣ Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ ва вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-лейтенант Эмомалӣ Собирзода истиқбол гирифтанд. Ба хотири таҷлили бошукуҳи ин рӯйдоди таърихӣ маҳалли баргузории чорабинӣ идона ороста шуда, дар ду тарафи роҳрави сурх донишандӯзони Литсейи ҳарбии Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон саф кашиданд. Дар тадбири тантанавӣ Раиси Маҷлиси миллӣ ва Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, роҳбарони сохторҳои қудратӣ, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, намояндагони корпуси дипломатӣ, Пойгоҳи ҳарбии 201-уми Федератсияи Русия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқадорони ҷангу меҳнат ва ҷанговарони башардӯст иштирок карданд. Ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вазири мудофиа генерал-лейтенант Эмомалӣ Собирзода оид ба омодагии қушунҳои гарнизони Душанбе барои гузашти ҳарбӣ ба муносибати 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ гузориш дод. Баъди садо додани Суруди миллӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар назди ҳозирин суханронӣ намуданд. Нахуст, Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иштирокдорони Ҷанги Бузурги Ватанӣ, собиқадорони меҳнат, шахсоне, ки дар он давраи вазнин дар ақибгоҳ заҳмат кашидаанд ва кулли мардуми Тоҷикистонро ба муносибати 80-солагии ғалаба самимона табрик гуфтанд. Пешвои миллат аз оқибатҳои фалокатбори Ҷанги Бузурги Ватанӣ сухан гуфта, ба наслҳои имрӯзу оянда муроҷиат намуданд, ки маҳз дӯстиву бародарӣ ва ҳамёриву дастгирии миллатҳои гуногуни собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ омили асосии шикасти истилогарон ва пешгирӣ аз доман паҳн кардани “вабои фашизм” дар асри бистум гардид. Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд: – “боиси ифтихори мо аст, ки барои расидан ба ин пирӯзӣ дар баробари дигар миллатҳо мардону занони бонангу номуси Тоҷикистон низ саҳми муассиру сазовор гузоштаанд. Гуфта шуд, ки аз якуним миллион аҳолии Тоҷикистон дар он замон зиёда аз 300 ҳазор ба майдони набард сафарбар шуданд, ки 50 фоизи аҳолии қобили меҳнати кишварро ташкил медод. Беш аз 100 ҳазори онҳо дар муҳорибаҳо қурбон шуда, зиёда аз 40 ҳазор беному нишон гардид ва 60 ҳазори дигар аз ҷанг бо маъюбият баргаштанд. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳор доштанд, ки ҳамаи ин ҷоннисориҳо саҳми миллати тоҷикро дар ғалабаи бузург ва таъмини сулҳу амнияти ҷаҳонӣ таҷассум мекунад. Сарвари давлат таъкид намуданд, ки мо номи неку хизмати онҳоеро, ки аз ҷанг барнагаштанд, ҳаргиз фаромӯш намекунем ва эҳтироми онҳоеро, ки бо пирӯзӣ ба Ватан баргаштаанд, ҳамеша ба ҷой меоварем. Таъкид гардид, ки барои ҷасорату қаҳрамонӣ дар Ҷанги дуюми ҷаҳон 58 ҳазор афсару сарбози тоҷик ба ордену медалҳо ва 55 каси онҳо барои мардонагӣ ва шуҷоат ба унвони баланди “Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ” мушарраф гардонида шуданд. Роҳбари давлат саҳми ақибгоҳро дар ноил гардидан ба музаффарият дар ҷанг беназир арзёбӣ намуда, иброз доштанд, ки беш аз 45 ҳазор сокини Тоҷикистон ба корхонаҳои саноатии минтақаҳои дигари Иттиҳоди Шӯравӣ фиристода шуда, қисми зиёдашон аз он ҷойҳо ба ҷанг сафарбар гардиданд. Ҳамчунин, солҳои ҷанг зиёда аз 100 ҳазор занону кӯдакон ва пиронсолон аз минтақаҳои гуногуни ҷангзада ба Тоҷикистон кӯчонида шуданд ва ҷумҳурии мо барои онҳо хонаи дуюм гардид. Таъкид шуд, ки ҳамаи захираҳои инсонӣ ва моддиву техникии ҷумҳурии мо барои таъмин намудани ниёзҳои майдони муҳориба сафарбар гардида буд. “Мардуми мо дар ҳоле, ки худашон гурусна буданд, ба майдони ҷанг озуқаворӣ, сару либос ва маблағ мефиристоданд”, – изҳор доштанд Пешвои миллат. Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷасорату диловарӣ ва матонату фидокории афсарону сарбозони тоҷикро дар давраи Ҷанги дуюми ҷаҳон барои хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистони соҳибистиқлол намунаи ибрат номиданд. Президенти кишвар таъкид намуданд, ки фазои орому осудаи имрӯзаи кишвар бо нархи бисёр гарон ба даст омадааст ва ҳимояи он ҳоло ҳамчун вазифаи пурмасъулу бошараф ба зиммаи хизматчиёни низомӣ вогузор гардидааст. Зимни суханронӣ дар чорабинии тантанавӣ Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз оқибатҳои харобиовари ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ, хизматҳои таърихӣ ва ҷоннисориҳои фарзандони содиқи Ватан баҳри барқарорсозии ҳокимияти конститутсионӣ низ андешаронӣ намуданд. Дар ин робита таъкид гардид, ки ҳифзи Ватан ва ҳимояи ҳаёти осоиштаи мардум дар ҳар давру замон барои ҳар як шаҳрванди огоҳу соҳибватан ва ҷавонмардони бонангу номус вазифаи муқаддас ва пуршараф ба ҳисоб меравад. Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчунин таваҷҷуҳи иштирокдорони паради ҳарбиро ба вазъи бисёр мураккаб ва печидаи сиёсии ҷаҳони муосир ҷалб намуданд. Пешвои миллат аз афсарону сарбозон талаб карданд, ки ҳушёр бошанду зиракии сиёсиро аз даст надиҳанд, сатҳи касбият ва омодагии ҷангии худро мунтазам баланд бардоранд, намунаи риояи қонунияту тартибот ва интизоми ҳарбӣ бошанд. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз пешниҳоди худ оид ба эълон кардани “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” дар иҷлосияи 79-уми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ёдовар шуда, мусоидат ба таъмини сулҳу субот ва ҳаёти осоишта дар паҳнои оламро яке аз ҳадафҳои асосии сиёсати хориҷии давлати мо арзёбӣ намуданд. Дар фароварди сухан Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо итминон иброз доштанд, ки мардуми сулҳпарвари тоҷик бо шукргузорӣ аз истиқлолу озодӣ, соҳибватаниву соҳибдавлатӣ ва суботи комили кишварамон минбаъд низ барои ҳифзу гиромидошти ин неъматҳои бузург ва ба хотири наслҳои ояндаи мо саъю талоши бештар ба харҷ медиҳанд. Пас аз анҷоми суханронии Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои пос доштани хотираи афсарону сарбозон ва онҳое, ки ҷони худро барои пирӯзӣ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ нисор кардаанд, таҳти навои мусиқӣ маросими гулчанбаргузорӣ баргузор шуд. Нахуст, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар назди оташи ҷовидон гулчанбар гузошта, хотираи неки қурбониёни ҷангро пос доштанд. Сипас, дар назди оташи ҷовидон аз номи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз вазорати мудофиа ва дигар сохторҳои қудратии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз собиқадорони Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945, аз номи корпуси дипломатии муқими шаҳри Душанбе ва аз Пойгоҳи ҳарбии 201-уми Федератсияи Русия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гулчанбарҳо гузошта шуд. Баъди анҷоми маросими гулчанбаргузорӣ бо амри фармондеҳи гузашти ҳарбӣ низомиёни вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазорати корҳои дохилӣ, вазорати адлия, Қӯшунҳои сарҳадии Кумитаи давлатии амнияти миллӣ, Гвардияи миллӣ, Кумитаи ҳолатҳои фавқулода ва мудофиаи гражданӣ ва Пойгоҳи ҳарбии 201-уми Федератсияи Русия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муносибати 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар гузашти ҳарбӣ иштирок

Ҳамватанони азиз! Рафиқон генералҳо ва афсарону сарбозон! Мо имрӯз 80-солагии ғалаба дар Ҷанги дуюми ҷаҳонро бо ифтихор ва посдорӣ аз хотираи неки фарзандони Тоҷикистон ва корнамоиву қаҳрамониҳои онҳо дар мубориза бо фашизми гитлерӣ таҷлил менамоем. Ба муносибати ин санаи муҳимми таърихӣ – иштирокчиёни Ҷанги Бузурги Ватанӣ, собиқадорони меҳнат, шахсоне, ки дар он давраи вазнин дар ақибгоҳ заҳмат кашидаанд ва кулли мардуми Тоҷикистонро самимона табрик мегӯям. Мусаллам аст, ки Ҷанги дуюми ҷаҳон дар таърихи навини башарият аз лиҳози миқёс ва фоҷиаи инсонӣ ҷанги даҳшатноктарин ба шумор меравад. Беш аз 70 кишвари ҷаҳон ба гирдоби ҷанг кашида шуда, дар он зиёда аз 55 миллион нафар одамон қурбон гардиданд. Даҳҳо ҳазор шаҳрҳои хурду бузург вайрону валангор ва ба хок яксон шуданд. Тибқи арзёбии мутахассисону коршиносон хароҷоти ҳарбӣ ва зарари умумии ин ҷанг ба ҳисоби имрӯза 4,5 триллион долларро ташкил медиҳад. Наслҳои имрӯзу оянда бояд ҳамеша дар хотир дошта бошанд, ки маҳз дӯстиву бародарӣ ва ҳамёриву дастгирии миллатҳои гуногуни собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ омили асосии шикасти истилогарон ва пешгирӣ аз доман паҳн кардани «вабои фашизм» дар асри бистум гардид. Мо, ҳамчунин, бояд ҳамеша бо ифтихор хотирнишон созем, ки барои расидан ба ин пирӯзӣ дар баробари дигар миллатҳое, ки бар зидди истибдоди фашистӣ мубориза бурдаанд, мардону занони бонангу номуси Тоҷикистон низ саҳми муассиру сазовор гузоштаанд. Ҳарчанд майдони набардҳои хунин аз Тоҷикистон ҳазорҳо фарсах дур буд, вале акси садои он дар саросари диёри мо ба гӯш мерасид ва ҳар хонадони тоҷик гирифтори фоҷиаҳои он буд. На танҳо дар шаҳрҳо, балки ҳатто дар дурдасттарин деҳаҳои кишвари мо оилае набуд, ки падар, бародар, фарзанд ё хешу ақрабояшро ба хотири мубориза бар зидди фашистони истилогар ба майдони ҷанг гусел накарда бошад. Ин ҷанги даҳшатнокро мо низ сиёҳтарин саҳифаи таърих ва фоҷиаи бузург барои миллати худ меҳисобем. Зеро аз якуним миллион нафар аҳолии Тоҷикистон дар он замон зиёда аз 300 ҳазор нафар ба майдони набард сафарбар шуданд, ки 50 фоизи аҳолии қобили меҳнати кишварро ташкил медод. Беш аз 100 ҳазор нафари онҳо дар муҳорибаҳо қурбон шуда, зиёда аз 40 ҳазор беному нишон гардиданд ва 60 ҳазор нафари дигар аз ҷанг бо маъюбият баргаштанд. Ҳамаи ин ҷоннисориҳо, ки дар таърихи муосири мо абадан сабт гардидаанд, саҳми миллати тоҷикро дар ин ғалабаи бузург ва таъмини сулҳу амнияти ҷаҳонӣ таҷассум мекунанд. Мо номи неку хизмати онҳоеро, ки аз ҷанг барнагаштанд, ҳаргиз фаромӯш намекунем ва эҳтироми онҳоеро, ки бо пирӯзӣ ба Ватан баргаштаанд, ҳамеша ба ҷой меоварем. Барои ҷасорату қаҳрамонӣ дар Ҷанги дуюми ҷаҳон 58 ҳазор нафар афсарону сарбозони тоҷик ба ордену медалҳо ва 55 нафар барои мардонагӣ ва шуҷоат ба унвони баланди «Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ» мушарраф гардонида шуданд. Беш аз 45 ҳазор нафар сокинони Тоҷикистон ба корхонаҳои саноатии минтақаҳои дигари Иттиҳоди Шӯравӣ фиристода шуда, қисми зиёдашон аз он ҷойҳо ба ҷанг сафарбар гардиданд. Ҳамчунин, солҳои ҷанг зиёда аз 100 ҳазор нафар – асосан занону кӯдакон – аз минтақаҳои гуногуни ҷангзада ба Тоҷикистон кӯчонида шуданд ва ҷумҳурии мо барои онҳо хонаи дуюм гардид. Мардуми мо онҳоро бегона нашумориданд, барояшон манзили зист, хӯроку сару либос муҳайё карданд ва аксари онҳоро ба камол расониданд. Қобили зикр аст, ки дар ақибгоҳ низ аҳолии Тоҷикистон дар таъмини ғалаба саҳми бесобиқа гузошт. Ҳамаи захираҳои инсонӣ ва моддиву техникии ҷумҳурии мо барои таъмин намудани ниёзҳои майдони муҳориба сафарбар гардида буданд. Дар он рӯзҳои сангин кӯдакону занон ва калонсолон азобу машаққати гуруснагӣ ва дигар мушкилоти замони ҷангро таҳаммул карданд ва шабонарӯзӣ заҳмат кашида, ҳиссаи арзандаи худро барои расидан ба Рӯзи ғалаба гузоштанд. Мардуми мо дар ҳоле, ки худашон гурусна буданд, ба майдони ҷанг ғаллаву озуқаворӣ, сару либос ва маблағ мефиристоданд. Мехоҳам таъкид намоям, ки ҷасорату диловарӣ ва матонату фидокории афсарону сарбозони тоҷик дар давраи Ҷанги дуюми ҷаҳон барои шумо – хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистони соҳибистиқлол намунаи ибрат мебошад. Шумо ҳаргиз фаромӯш насозед, ки фазои орому осудаи имрӯзаи кишвар бо нархи бисёр гарон ба даст омадааст ва ҳимояи он ҳоло ҳамчун вазифаи пурмасъулу бошараф ба зиммаи шумо вогузор гардидааст. Тоҷикистони соҳибистиқлоли мо дар ибтидои солҳои 90-уми асри гузашта, ҳамагӣ пас аз чанд даҳсола баъди Ҷанги дуюми ҷаҳон ба гирдоби ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ гирифтор гардид, ки барои кишвари мо оқибатҳои фоҷиабору сангин ба бор овард. Шумораи қурбониён ва ҳисороти моддии ин ҷанг барои Тоҷикистони тозаистиқлол аз ҳисороти ҷониву молии кишвари мо дар Ҷанги дуюми ҷаҳон бештар буд: беш аз 150 ҳазор нафар ҳамватанони мо ҷони худро аз даст доданд, зиёда аз як миллион нафар гуреза шуданд ва ба иқтисоди миллии мо беш аз 10 миллиард доллар зарар ворид гардид. Албатта, дар қатъи ҷангу хунрезӣ, барқарорсозии ҳокимияти конститутсионӣ ва таъмин намудани сулҳу оромӣ дар кишвар мардуми Тоҷикистон, хизматчиёни ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳ ва кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ нақши бузург ва ҳалкунанда бозиданд. Дар ин роҳ ҳазорон нафар афсарону сарбозони далеру шуҷоъ ҷони худро қурбон карданд. Мардум ва Ҳукумати мамлакат ба ин хизмати таърихии фарзандони содиқу далери худ ҳамеша арҷ мегузоранд. Дар робита ба ин, хотиррасон менамоям, ки ҳифзи Ватан ва ҳимояи ҳаёти осоиштаи мардум дар ҳар давру замон барои ҳар як шаҳрванди огоҳу соҳибватан ва ҷавонмардони бонангу номус вазифаи муқаддас ва пуршараф ба ҳисоб меравад. Хусусан, равандҳои манфию хатарборе, ки ҷаҳони муосирро таҳти таъсир қарор додаанд, аз ҷумла мухолифатҳои шадиди байни абарқудратҳо, аз нав авҷ гирифтани мусаллаҳшавии бошитоб, «ҷанги сард», инчунин, густариш ёфтани амалиёти тахрибкоронаи созмонҳои террористиву экстремистӣ аз ҳар як хизматчии ҳарбӣ сатҳи баланди омодабошӣ, маҳорату малакаи касбӣ, ҳисси ватандӯстиву ватандорӣ, ҷасорату далерӣ ва мардонагиву фидокориро талаб менамояд. Эътимоду умеди мардум ҳар яки шумо – фарзандони содиқи Ватанро водор месозад, ки ҳамеша ҳушёр бошед, зиракии сиёсиро аз даст надиҳед, сатҳи касбият ва омодагии ҷангии худро мунтазам баланд бардоред, намунаи риояи қонунияту тартибот ва интизоми ҳарбӣ бошед. Ҳамчунин, таъкид менамоям, ки ҳифзи сулҳи пойдор, суботи комили сиёсӣ, таҳкими ваҳдату худшиносии миллӣ ва пояҳои давлатдории тоҷикон вазифаи муқаддаси ҳар фарди ҷомеаи мо мебошад. Ҳамин аст, ки мусоидат ба таъмини сулҳу субот ва ҳаёти осоишта дар паҳнои олам яке аз ҳадафҳои асосии сиёсати хориҷии давлати мо муайян гардидааст. Маҳз ба хотири пайгирии ин ҳадаф ман дар иҷлосияи 79-уми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид масъалаи қабули қатъномаи махсусро оид ба эълон кардани «Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда» пешниҳод намудам. Тоҷикистон чун кишваре, ки ҷанги даҳшатноки

Таърихи рушди ҷомеаи башарӣ аз он гувоҳӣ медиҳад, ки ҳар гоҳе фарде ё қисмате аз ҷомеаро мусибате фаро гирифта бошад, ҷомеа тавонистааст ба зудӣ оқибати он мусибатро бартараф намуда, ба осебдида дар идомаи зиндагӣ кӯмаки муҳими ҳам моддию ҳам маънавӣ расонидааст. Намунаи равшани ин гуфтаҳо ҳодисаи заминларзаи Тошкант дар соли 1966 мебошад. Тошканти харобгардидаро мардуми собиқ шуравӣ новобаста аз мансубияти миллию динияш тавонист дар муддати сею нимсол аз нав боз ҳам зеботару васеътар барқарор намояд. Дар робита ба ин сиришти созандаю инсонпарваронаи насли башарӣ шоири бузурги форсу тоҷик Шайх Саъдӣ барҳақ таъкид намуда буд: Бани одам аъзои якдигаранд, Ки дар офариниш зи як гавҳаранд. Чу узве ба дард оварад рӯзгор, Дигар узвҳоро намонад қарор. Бо таассуфи зиёд бояд қайд намуд, ки заминларзаи мудҳише, ки дар миёнаҳои моҳи апрели соли ҷорӣ дар минтақаи Рашт рух дод, тамоми аҳли ҷомеаи моро ғамгин гардонид. Аҳли ҷомеа бо ҳар роҳу восита ҳамдилию ҳамдардии худро ба мардуми зарардида иброз доштанд. Аммо хеле зарур аст, ки ба мардуми осебдида ғайр аз дастгирии маънавӣ боз кӯмаки моддӣ низ расонида шавад. Хушбахтона, мардуми мо, ки ҳамагӣ мусулмонанд ва аз таълимоти ахлоқии дини ислом ба хубӣ огоҳ ҳастанд, қарзи динии худро дарк намуда, дар баробари дастгириҳои моддию маънавии ҳукумат аз ҷониби худ низ дарҳол ба кӯмаки ниёзмандон шитофтанд. Зеро кӯмак ба ниёзмандон дар таълимоти дини ислом мақоми хеле баланд дошта, ҳам дар аҳодис ва ҳам оятҳои қуръонӣ такрор ба такрор зикр шудааст. Дар ҳадиси саҳеҳ, ки ҳам аз номи Бухорӣ ва ҳам Муслим ривоят мешавад, гуфта мешавад, ки «Ҳеҷ яке аз шумо имон надоред, вақте шумо сер бошеду ҳамсояатон гурусна». Дар робита ба фармудаи ҳадиси мазкур бояд зикр намуд, ки шахси хонаю манзилаш осебдида моҳиятан аз гушнаҳо ҳам бояд гушнатар бошад, зеро эҳтимол аст, ки аз гулӯи чунин шахси осебдида чизе гузарад. Сониян, агар ба мазмуни ҳадис таваҷҷуҳ намоем, мебинем, ки пайғамбари ислом дастгирии ҳамсояро шарти имон ҳисобидааст. Яъне, пайғамбар ба аркони имон даст накофта, кӯмак ба шахси гуруснаро шарти зуҳури имон ҳисобидааст, ки албатта, аз ҷанбаи хеле инсонпарваронаи таълимоти пайғамбар шаҳодат медиҳад. Агар матлабро ба дигар навъ баён намоем, чунин натиҷагирӣ хоҳем намуд, ки агар бандаи мусуломон намозу рӯзаю ҳаҷро адо намояду ба ҳамсояи гуруснаю ниёзмандаш кӯмак нанамояд, ин ибодатҳои ӯ беарзиш хоҳанд гардид. Пас, кӯмак ба ҳамсояи гуруснаю ниёзманд шарти қабули ибодатҳои динӣ мебошад. Дар робита ба мақоми баланди ҳамсоя ҳамчунон месазад, ки ҳадиси саҳеҳи дигарро низ, ки ҳам аз Бухорӣ ва ҳам Муслим ривоят шудаанд, ёдовар шавем. Оиша нақл мекунад, ки ба Пайғамбар Ҷабраил нозил шуд ва ӯро дар бораи ҳамсоя он қадар насиҳат намуд, ки гумон кардам ҳамсояро меросхӯр таъин менамояд. То ба ин сатҳ мақоми баланд доштани ҳамсоя дар таълимоти ислом аз он гувоҳӣ медиҳад, ки фарзанди одамӣ бояд тамоми мушкилоти зиндагиро дастаҷамъона пасисар намуда, дар хурсандиҳои ҳамдигар шарик бошад. Дар робита ба кӯмаки ҳамдигарӣ сухан ронда ҳатман бояд аз мундариҷаи ояти 36 аз сураи «Нисо» низ бояд ёдовар шуд. Дар ояти мазкур баъд аз талаби ибодат накӯкорӣ намудан дар ҳаққи падару модар, хешовандон, ятимон, мискинон, ҳамсояҳои наздику бегона ва ҳамнишини наздику мусофир амр карда мешавад. Мазмуни оят моҳиятан ба он нукта ишорат менамояд, ки дар ҳолати даст додани имконият ҳар фард бояд ба ҳар шахси ниёзманд бидуни истисно кӯмак намояд. Зеро оят баъд аз падару модар хешовандонро бо ҳамсояҳои наздику бегона ҳамчун объекти кӯмак таъкид намудааст, ки он моҳиятан фарогир буда, тамоми аҳли ҷомеаи ниёзмандро дар назар дорад. Дар робита ба ҷанбаи инсонпарваронаи таълимоти дини ислом сухан ронда, бояд таъкид намуд, ки дар як қатор сураҳои Қуръон имон овардан бо амали солеҳ, ки ифодаи олии инсонпарварист, якҷоя зикр шудааст. Дар ояте (Каҳф, 18:110) амали солеҳ ҳатто пеш аз имон таъкид мешавад, ки бешак аз мақоми баланди некуию накӯкорӣ дарак медиҳад. Бо боварии том метавон гуфт, ки ҳадису оятҳои инсонпарваронаи мазкурро мардуми шарифи кишвар ба роҳбарӣ гирифта, мушкилоти осебдидагонро дар муддати кӯтоҳ бартараф менамояд. Акс аз сомонаи боз. Абдухалилзода К.А. Муовини директори Маркази исломшиносӣ